ഗൂഗിളിന്റെ 'കണക്ക് പുസ്തക'വും നമ്മുടെ 'തലക്കുറി'യും: ഓൺലൈൻ ട്രാക്കിംഗിന്റെ നാട്ടുനടപ്പ്

എന്താ സംഭവം?

വൈകുന്നേരത്തെ ചായക്കട. പുറത്ത് മഴ ചാറുന്നുണ്ട്, അകത്ത് ചൂടുള്ള ചർച്ചകൾക്ക് ഒരു പഞ്ഞവുമില്ല. ഒരു മേശയ്ക്ക് ചുറ്റും കുറച്ച് ചെറുപ്പക്കാർ പുതിയ വെബ് സീരീസിനെപ്പറ്റി വാചാലരാവുന്നു. അപ്പുറത്ത്, റിട്ടയേർഡ് രമേശൻ അമ്മാവൻ തൻ്റെ പുതിയ സ്മാർട്ട്ഫോണിൽ എന്തോ കാര്യമായി നോക്കുകയാണ്. പെട്ടെന്ന് അമ്മാവൻ്റെ ശബ്ദം ഉയർന്നു.

"ദേ നോക്കിക്കേ! ഞാൻ ഇന്നലെ യൂട്യൂബിൽ പ്രമേഹത്തിനുള്ള ഒറ്റമൂലി എന്ന് വെറുതെ ഒന്ന് അടിച്ചുനോക്കിയതേയുള്ളൂ. ഇന്ന് ഫേസ്ബുക്ക് തുറന്നാൽ മുഴുവൻ 'ഷുഗർ കുറയ്ക്കുന്ന അത്ഭുത പൊടികൾ', വാട്ട്സ്ആപ്പിൽ സ്റ്റാറ്റസ് കണ്ടാൽ 'അമേരിക്കൻ സാങ്കേതികവിദ്യയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്ന ബെൽറ്റ്'. ഇതെങ്ങനെ എൻ്റെ അസുഖം ഇവരറിഞ്ഞു?"

അതുകേട്ട് ഒരു കോളേജ് വിദ്യാർത്ഥി ചിരിച്ചുകൊണ്ട് പറഞ്ഞു, "അമ്മാവാ, അത് ഗൂഗിളിൻ്റെ ഒരു കളിയാണ്. നമ്മൾ എവിടെയൊക്കെ പോകുന്നു, എന്ത് കാണുന്നു എന്നൊക്കെ പുള്ളിക്ക് ഒരു നോട്ടമുണ്ട്."

അമ്മാവൻ്റെ മുഖത്ത് ഒരേസമയം അതിശയവും അല്പം പേടിയും. "അപ്പോൾ എൻ്റെ ഫോൺ എന്നെ ഒളിഞ്ഞു കേൾക്കുന്നുണ്ടോ? ഞാൻ ബാത്റൂമിൽ പോകുമ്പോൾ കൂടെ വരുമോ?"

ചായക്കടയിൽ ഒരു കൂട്ടച്ചിരി ഉയർന്നു. പക്ഷേ, ആ ചിരിക്കുപിന്നിൽ എല്ലാവർക്കുമുണ്ട് സമാനമായ അനുഭവങ്ങൾ. ഇഷ്ടപ്പെട്ട സിനിമയുടെ ടിക്കറ്റ് ബുക്ക് ചെയ്യാൻ നോക്കിയാൽ പിന്നെ ആമസോണിൽ ആ സിനിമയുടെ പോസ്റ്റർ വിൽക്കാൻ വെച്ചിരിക്കുന്നത് കാണാം. ഒരു പുതിയ ഷർട്ടിനെക്കുറിച്ച് വെറുതെ ഗൂഗിൾ ചെയ്താൽ, അടുത്ത ഒരാഴ്ചത്തേക്ക് ഇൻസ്റ്റഗ്രാം നിറയെ ഷർട്ടിൻ്റെ പരസ്യങ്ങളായിരിക്കും. എന്തുകൊണ്ടാണ് എപ്പോഴും ഇങ്ങനെ സംഭവിക്കുന്നത്? നമ്മൾ അറിയാതെ നമ്മുടെ ഒരു 'ഓൺലൈൻ ജാതകം' ആരെങ്കിലും എഴുതുന്നുണ്ടോ?

സിംപിൾ ആയിട്ട് പറഞ്ഞാൽ

ഈ 'ജാതകമെഴുത്തിനെ'യാണ് നമ്മൾ ട്രാക്കിംഗ് എന്നും പ്രൊഫൈലിംഗ് എന്നും ഓമനപ്പേരിൽ വിളിക്കുന്നത്. സംഭവം വളരെ ലളിതമാണ്.

ഒരു ഉദാഹരണം പറയാം. നമ്മുടെ നാട്ടിലെ കുഞ്ഞപ്പൻ ചേട്ടന്റെ പലചരക്ക് കട ഓർമ്മയില്ലേ? നിങ്ങൾ ആദ്യമായി അവിടെ പോകുമ്പോൾ ചേട്ടൻ നിങ്ങളെ ശ്രദ്ധിക്കും. രണ്ടാമത്തെ ആഴ്ച നിങ്ങൾ ഒരു കിലോ പുട്ടുപൊടിയും അരക്കിലോ കടലയും വാങ്ങുന്നു. കുഞ്ഞപ്പൻ ചേട്ടൻ അത് മനസ്സിൽ കുറിച്ചിടും. മൂന്നാമത്തെ ആഴ്ചയും നിങ്ങൾ ഇതേ സാധനങ്ങൾ വാങ്ങുമ്പോൾ, ചേട്ടൻ്റെ തലയിൽ നിങ്ങളുടെ ഒരു ചിത്രം രൂപപ്പെടും: "ഇതൊരു പുട്ടുപൊടി പാർട്ടിയാണ്". ഇതിനെയാണ് ട്രാക്കിംഗ് എന്ന് പറയുന്നത്. അതായത്, നിങ്ങൾ ചെയ്യുന്ന ചെറിയ ചെറിയ കാര്യങ്ങൾ (ഓൺലൈനിൽ തിരയുന്നത്, വീഡിയോ കാണുന്നത്, ലൊക്കേഷൻ ഓൺ ആക്കി യാത്ര ചെയ്യുന്നത്) ആരെങ്കിലും ശ്രദ്ധിച്ചുവെക്കുന്നു.

ഇനി, ഒരു മാസം കഴിഞ്ഞ് നിങ്ങൾ കടയിലേക്ക് കയറിച്ചെല്ലുമ്പോൾ കുഞ്ഞപ്പൻ ചേട്ടൻ മുന്നോട്ട് വന്ന് ചോദിക്കുന്നു, "മോളേ, പുട്ടുപൊടി തീരാറായോ? നല്ല ഒന്നാന്തരം കറുത്ത കടല വന്നിട്ടുണ്ട്, ഒപ്പം ശർക്കരയും വേണോ?"

ഇതിനെയാണ് പ്രൊഫൈലിംഗ് എന്ന് പറയുന്നത്. ട്രാക്ക് ചെയ്തെടുത്ത വിവരങ്ങൾ വെച്ച് നിങ്ങളെക്കുറിച്ച് ഒരു ധാരണയുണ്ടാക്കി, നിങ്ങളുടെ ഇഷ്ടങ്ങളും താല്പര്യങ്ങളും എന്തൊക്കെയാണെന്ന് ഒരു പ്രൊഫൈൽ തയ്യാറാക്കുന്നു. 'ഈ വ്യക്തിക്ക് പുട്ടും കടലയും ഇഷ്ടമാണ്, അതുകൊണ്ട് ശർക്കര കൂടി കൊടുത്താൽ വാങ്ങാൻ സാധ്യതയുണ്ട്' എന്ന് കുഞ്ഞപ്പൻ ചേട്ടൻ കണക്കുകൂട്ടുന്നു.

ഇതുവരെ കേൾക്കാൻ നല്ല രസമുണ്ട്, അല്ലേ? പക്ഷേ, ഈ കുഞ്ഞപ്പൻ ചേട്ടൻ നമ്മുടെ എല്ലാ രഹസ്യങ്ങളും, ഇഷ്ടങ്ങളും, ബലഹീനതകളും നാട്ടിലെ വലിയ കച്ചവടക്കാർക്ക് വിൽക്കാൻ തുടങ്ങിയാലോ? അവിടെയാണ് സംഗതി അല്പം 'ഡാർക്ക്' ആകുന്നത്.

കളി കാര്യമാകുമ്പോൾ: ട്രാക്കിംഗിൻ്റെ കാണാപ്പുറങ്ങൾ

തുടക്കത്തിൽ നിരുപദ്രവമെന്ന് തോന്നുമെങ്കിലും, ഈ ട്രാക്കിംഗും പ്രൊഫൈലിംഗും നമ്മളറിയാതെ നമ്മുടെ ചിന്തകളെയും സമൂഹത്തെയും വരെ സ്വാധീനിക്കാൻ തുടങ്ങിയാലോ? അതാണ് ഇന്ന് സംഭവിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നത്.

1. വാട്ട്സ്ആപ്പ് യൂണിവേഴ്സിറ്റിയിലെ ഇരകൾ

രമേശൻ അമ്മാവന്റെ കാര്യം തന്നെയെടുക്കാം. 'പ്രമേഹത്തിനുള്ള ഒറ്റമൂലി' എന്ന് തിരഞ്ഞപ്പോൾ, അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രൊഫൈൽ ഇങ്ങനെയായി: 'പ്രായമായ വ്യക്തി, ആരോഗ്യപ്രശ്നങ്ങളുണ്ട്, പെട്ടെന്നുള്ള പരിഹാരങ്ങളിൽ താല്പര്യമുണ്ട്, സാങ്കേതികവിദ്യയിൽ അറിവ് കുറവാണ്'. ഇത് തട്ടിപ്പുകാർക്ക് കിട്ടുന്ന ഒരു സുവർണ്ണാവസരമാണ്. അതോടെ അദ്ദേഹത്തെ ലക്ഷ്യം വെച്ച് വ്യാജ ആരോഗ്യ ഉൽപ്പന്നങ്ങളുടെ പരസ്യങ്ങളും തെറ്റിദ്ധാരണ പരത്തുന്ന വാർത്തകളും പ്രവഹിക്കാൻ തുടങ്ങും. രാഷ്ട്രീയ പാർട്ടികൾക്ക് പോലും ഈ പ്രൊഫൈൽ ഉപയോഗിച്ച് അദ്ദേഹത്തിന്റെ രാഷ്ട്രീയ ചിന്തകളെ സ്വാധീനിക്കാവുന്ന തരത്തിലുള്ള വാർത്തകൾ മാത്രം മുന്നിലെത്തിക്കാൻ സാധിക്കും. ഇവിടെ അമ്മാവൻ ഒരു ഉപഭോക്താവ് മാത്രമല്ല, ചൂഷണം ചെയ്യപ്പെടാൻ സാധ്യതയുള്ള ഒരു 'ഇര' കൂടിയാണ്.

2. അഭിപ്രായങ്ങളുടെ ചുമരുകൾക്കുള്ളിൽ നമ്മൾ

സിനിമ ഫാൻ ഫൈറ്റ്സ് ഒരു ചെറിയ ഉദാഹരണം മാത്രം. രാഷ്ട്രീയം, മതം, സാമൂഹിക വിഷയങ്ങൾ എന്നിവയിലെല്ലാം ഇത് അതിലും ഭീകരമാണ്. നിങ്ങൾ ഒരു പ്രത്യേക രാഷ്ട്രീയ പാർട്ടിയെ അനുകൂലിക്കുന്ന ലേഖനങ്ങൾ വായിക്കുകയും വീഡിയോകൾ കാണുകയും ചെയ്താൽ, അൽഗോരിതം നിങ്ങൾക്ക് അത്തരം വാർത്തകൾ മാത്രം നൽകാൻ തുടങ്ങും. എതിർപക്ഷത്തിന്റെ ഒരു നല്ല വാക്ക് പോലും നിങ്ങളുടെ മുന്നിലെത്തില്ല. കാലക്രമേണ, നിങ്ങൾ ഒരു 'എക്കോ ചേംബറിൽ' (Echo Chamber) അകപ്പെടും. നിങ്ങളുടെ വിശ്വാസങ്ങൾ ശരിയാണെന്ന് സ്ഥാപിക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ മാത്രം കേട്ട്, മറ്റുള്ളവരെല്ലാം വിഡ്ഢികളാണെന്നോ രാജ്യദ്രോഹികളാണെന്നോ നിങ്ങൾ ചിന്തിക്കാൻ തുടങ്ങും. സമൂഹം ഇങ്ങനെ പല ഗ്രൂപ്പുകളായി വിഭജിക്കപ്പെടുന്നതിന്റെ ഒരു പ്രധാന കാരണം ഈ അൽഗോരിതം ഉണ്ടാക്കുന്ന ഡിജിറ്റൽ മതിലുകളാണ്.

3. ഇൻസ്റ്റഗ്രാമിലെ അപകർഷതാബോധം

പുതിയ തലമുറ നേരിടുന്ന ഒരു വലിയ പ്രശ്നമാണിത്. ഇൻസ്റ്റഗ്രാമിലും യൂട്യൂബിലും നിങ്ങൾ സൗന്ദര്യവർദ്ധക വസ്തുക്കളുടെയും ഫാഷന്റെയും വീഡിയോകളാണ് കാണുന്നതെങ്കിൽ, നിങ്ങളുടെ പ്രൊഫൈൽ 'അവനവന്റെ രൂപത്തിൽ അത്ര തൃപ്തരല്ലാത്ത ഒരാൾ' എന്നായിരിക്കും. അതോടെ നിങ്ങളെ തേടിവരുന്ന പരസ്യങ്ങൾ ഇങ്ങനെയാവും: "നിങ്ങളുടെ മുഖക്കുരു മാറ്റാൻ ഇതാ ഒരു ക്രീം", "തടി കുറയ്ക്കാൻ അത്ഭുത പാനീയം", "വെളുക്കാൻ സഹായിക്കുന്ന ഫേസ് പാക്ക്". നിരന്തരം ഇത്തരം പരസ്യങ്ങൾ കാണുമ്പോൾ, നമ്മളറിയാതെ നമ്മുടെ മനസ്സിൽ അപകർഷതാബോധം വളരും. ഇല്ലാത്ത പ്രശ്നങ്ങൾ ഉണ്ടെന്ന് നമ്മളെക്കൊണ്ട് ചിന്തിപ്പിച്ച് ഉൽപ്പന്നങ്ങൾ വിൽക്കുന്ന ഒരു വലിയ കച്ചവട തന്ത്രമാണിത്.

4. അറിയാതെ കാലിയാകുന്ന പോക്കറ്റ്

ഗൾഫുകാരൻ അളിയന്റെ കാര്യം ഓർമ്മയില്ലേ? നാട്ടിൽ സ്ഥലം വാങ്ങാനും തിരികെ പോകാനും പ്രേരിപ്പിക്കുന്ന പരസ്യങ്ങൾ മാത്രമല്ല, "ഈ ഓഫർ അടുത്ത 10 മിനിറ്റിൽ തീരും!" എന്ന രീതിയിലുള്ള സമ്മർദ്ദം ചെലുത്തുന്ന പരസ്യങ്ങളും വരും. നിങ്ങളുടെ ശമ്പളം, താല്പര്യങ്ങൾ, ബലഹീനതകൾ എന്നിവയെല്ലാം അറിയാവുന്ന അൽഗോരിതം, എപ്പോൾ നിങ്ങളെക്കൊണ്ട് പണം خرج ചെയ്യിപ്പിക്കാൻ കഴിയുമെന്ന് കൃത്യമായി കണക്കുകൂട്ടുന്നു. പലപ്പോഴും ആവശ്യമില്ലാത്ത സാധനങ്ങൾ വാങ്ങിക്കൂട്ടുന്നതിനും സാമ്പത്തികമായി നമ്മൾ തകരുന്നതിനും പിന്നിൽ ഈ 'പേഴ്സണലൈസ്ഡ് മാനിപ്പുലേഷൻ' ഒരു പ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നുണ്ട്.

പിന്നെ എന്താ?

അപ്പോൾ സംഗതി നമ്മൾ വിചാരിക്കുന്നതിലും ഗൗരവമുള്ളതാണ്. നമ്മുടെ ഇഷ്ടങ്ങൾ മനസ്സിലാക്കുന്ന ഒരു സഹായി എന്നതിലുപരി, നമ്മുടെ ബലഹീനതകളെ ചൂഷണം ചെയ്ത് നമ്മളെ ഒരു കച്ചവടച്ചരക്കാക്കി മാറ്റുന്ന ഒരു വലിയ വ്യവസായമാണ് ഇതിന് പിന്നിൽ. നമ്മുടെ ശ്രദ്ധയും സമയവും ഡാറ്റയും ആണ് ഇവിടുത്തെ യഥാർത്ഥ ഉൽപ്പന്നം. നമ്മളെക്കൊണ്ട് കൂടുതൽ സമയം സ്ക്രീനിൽ നോക്കിപ്പിക്കുക, കൂടുതൽ സാധനങ്ങൾ വാങ്ങിപ്പിക്കുക, ചില പ്രത്യേക രീതിയിൽ ചിന്തിപ്പിക്കുക - ഇതൊക്കെയാണ് അവരുടെ ലക്ഷ്യം.

ഇതിനർത്ഥം നമ്മൾ നിസ്സഹായരാണെന്നല്ല. ഇതിന്റെ നിയന്ത്രണം ഇപ്പോഴും നമ്മുടെ കയ്യിൽ തന്നെയാണ്. ഗൂഗിളിന്റെ 'My Ad Center', ഫേസ്ബുക്കിന്റെ 'Ad Preferences' തുടങ്ങിയ സെറ്റിങ്സുകളിൽ പോയി അവർ നമ്മളെക്കുറിച്ച് എന്താണ് മനസ്സിലാക്കിവെച്ചിരിക്കുന്നതെന്ന് കാണാനും തിരുത്താനും ആവശ്യമില്ലാത്തവ നീക്കം ചെയ്യാനും സാധിക്കും. "എനിക്ക് വ്യക്തിഗത പരസ്യങ്ങൾ വേണ്ട" എന്ന് വെക്കാനുള്ള ഓപ്ഷനുമുണ്ട്. ബ്രൗസറിലെ പ്രൈവസി സെറ്റിങ്സ് ശക്തമാക്കാനും ലൊക്കേഷൻ ട്രാക്കിംഗ് ഓഫ് ചെയ്യാനും നമുക്ക് കഴിയും.

അതുകൊണ്ട്, അടുത്ത തവണ ഫോണിൽ ഒരു പരസ്യം കാണുമ്പോൾ 'എൻ്റെ ഇഷ്ടം ഇതെങ്ങനെ അറിഞ്ഞു' എന്ന് അത്ഭുതപ്പെടുന്നതിന് പകരം, 'എൻ്റെ വിവരങ്ങൾ കൊണ്ട് ആർക്കാണ് ലാഭം?' എന്ന് ചിന്തിക്കുക. കാരണം, ഈ ഡിജിറ്റൽ ലോകത്ത് നിങ്ങൾ ഒരു സേവനത്തിന് പണം നൽകുന്നില്ലെങ്കിൽ, ഓർക്കുക: നിങ്ങൾ ഉപഭോക്താവല്ല, നിങ്ങൾ തന്നെയാണ് ഉൽപ്പന്നം.